حصیر کهن ترین دست بافته گیلان است - وبلاگ بهروز

به گزارش وبلاگ بهروز، میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارش های منتشر شده، حصیر کهن ترین دست بافته گیلان است.

وفور جنگل در استان گیلان و رویش گیاهان خودرو به دلیل آب و هوای خاص منطقه موجب شده تا صنایع دستی چوبی و حصیری از دیرباز تا به امروز در این استان از رونق خاصی برخوردار بوده و آثار بی نظیر صنعتگران این دیار همیشه زبانزد عام و خاص باشد.

حصیربافی عبارتست از بافت محصولاتی چون زیرانداز، سبد، و... با استفاده از نی و گیاهان خودرو.

حصیربافی قدیمی ترین صنایع دستی بومی و کهن ترین دستبافته استان گیلان، بعنوان یکی از شغل های جنبی محسوب شده و منبع عایدی بعضی از کشاورزان، خانوارهای روستایی و حتی خانوارهای شهری بویژه ساکنین اطراف تالاب ها، مرداب ها و نقاط نزدیک به دریا و رودخانه است.

به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و رطوبت بالای استان گیلان، آسیب پذیر بودن محصولات حصیری و کشف نشدن بقایای حصیری درحین حفاری های علمی از تاریخ بافت حصیر در گیلان اطلاع دقیقی در دست نیست. اما با توجه به وفور گیاهان خودرو در این استان، جایگاه محصولات حصیری در فرهنگ و زندگی گیلانیان و بعلاوه با عنایت به بقایای حصیری (طناب، سبد و زیرانداز) مکشوفه از کاوشهای باستان شناسی شهر سوخته زابل در استان سیستان و بلوچستان و منطقه شهداد در استان کرمان به نظر می رسد سابقه حصیربافی در استان گیلان نیز در حدود 6000 سال باشد.

ماده اولیه حصیربافی، نی هایی است که به صورت خودرو در حاشیه مرداب ها و تالاب ها می رویند. نی های مناسب حصیربافی دارای انواع مختلف بوده و حصیربافان گیلانی اغلب از 2 نوع نی که به اصطلاح محلی لی یا گالی (مورد استفاده برای بافت کلاه، زنبیل، سفره، ساک، کیف و ...) و سوف یا سیم (مورد استفاده برای بافت زیرانداز) می نامند، استفاده می نمایند.

ابزار کار حصیربافی بسیار ساده و ابتدایی بوده و شامل دستگاه بافت چوبی، شانه چوبی، کتل و چاقو و...(جهت بافت زیرانداز)، سوزن بزرگ (جهت دوخت نوارهای حصیری مورد استفاده برای فراوری محصولاتی مانند کلاه، سفره و...) و داس (داره) و قیچی (جهت برداشت الیاف گیاهی و زدودن اضافات آن ها و...) و ظرف مخصوص رنگرزی و...(برای رنگرزی الیاف لی) است.

بافت حصیر در بعضی از نقاط مختلف گیلان ازجمله بندرانزلی، لاهیجان، آستانه اشرفیه، لنگرود، شفت، رشت و...رواج دارد و عمده ترین مرکز فراوری آن منطقه ها روستایی شهرستان های رشت (فشتکه، تسیه) و بندرانزلی (روستاهای غازیان، گلشن، جفرود و زیباکنار) است.

تکنیک بافت و نقوش زیراندازهای حصیری و دیگر محصولات حصیری مانند کلاه، زنبیل، سفره، فرق دارد. نقش ایجادشده بر روی زیراندازهای حصیری با توجه به تکنیک بافت آن بصورت خطوط و نقوش هندسی بوده و درحین بافت ایجاد می شود. این نقوش برگرفته از گیاهان و اشیای پیرامون بوده و نامگذاری آنها براساس گیاهان و اشیا الهام گرفته شده و بعلاوه نام اولین حصیرباف ایجاد نقش است.

اسامی بعضی از نقوش زیراندازهای حصیری گیلان عبارتست از:

ساده (یک فینچی، تک لو، کوتیم)، جفت لو (دو فینچی، دو لو)، سایه (سه فینچی)، گلدسته لاچ (زری لاچ)، ثریا لاچ (ثوریا لاچ)، گل و شه، لیلا لاچ، نقش غازیانی (لوزی یا حلوایی)، شمشیر لاچ (هفت و هشت)، کاول لاچ، قالی لاچ، شرت خاشی، نقش مارپیچ (حلوایی)، نقش پا، میل میلی و...

حصیربافانی که با استفاده از نوارهای حصیری اقدام به فراوری محصولات می نمایند به منظور متنوع نمودن محصولات، با بکارگیری الیاف لی رنگ شده و نوارهای حصیری (به اصطلاح محلی سوبه)، بصورت ذهنی نقوشی (انواع گل و...) را بر روی محصولات می دوزند. بعضی از آنها با استفاده از نوارهای رنگی، روبان، تور، پارچه، چرم و... محصولات حصیری را تزیین می نمایند. بعلاوه اخیراً تعدادی از حصیربافان به منظور ایجاد تنوع در کاربرد محصولات فراوریی، نوآوری هایی به وجود آورده اند. محصولات حصیری گیلان به دلیل دارا بودن مزایای بسیار زیاد با وجود بوجود آمدن ظروف و وسایل پلاستیکی و ... همچنان جایگاه خود را حفظ نموده است.

به دلیل وجود مواد اولیه در منطقه، کثرت حصیربافان مجرب و بعلاوه پتانسیل های موجود در روستای فشتکه، این روستا در سال 1396 به عنوان روستای ملی حصیر ثبت شد.