مستند سرگذشت شاهنامه طهماسبی توسط پسر معتمدآریا ساخته می گردد - وبلاگ بهروز

به گزارش وبلاگ بهروز، نریمان حامد، فرزند فاطمه معتمدآریا، دست به ساخت مستندی درباره شاهنامه طهماسبی و چگونگی بازگشت آن به ایران زده است، که تهیه کنندگی آن هم برعهده فرزاد پاک است.

شاهنامه طهماسبی یا شاهنامه شاه طهماسب نسخه ای نفیس از شاهنامه فردوسی و متعلق به قرن دهم هجری قمری است، که تاریخ شروع آن به دوره سلطنت شاه اسماعیل اول، مؤسس سلسله صفوی بازمی گردد. این نسخه از شاهنامه شامل 258 صفحه نگارگری از افسانه ها، اساطیر و داستان های شاهنامه است، که با منظومه حماسی در هزار و 200 صفحه و توسط برجسته ترین نقاشان و خوش نویسان عهد صفوی و به خط نستعلیق تهیه شده است.

شاهنامه طهماسبی پس از تکمیل، حدود چهل سال در دربار صفوی باقی ماند، اما احتمالا در سال 983 هـ. ق که سلطان سلیم دوم در دربار عثمانی زمام امور را به دست گرفت، توسط سلطان وقت دربار صفوی، به منظور تبریک به تخت نشستن سلطان سلیم دوم همراه با هدایای دیگری به دربار عثمانی تقدیم شده است.

این شاهنامه تا اوایل قرن 19 میلادی در دربار عثمانی باقی می ماند، تا این که در سال 1903 در نمایشگاه آثار هنر اسلامی درموزه هنرهای تزئینی پاریس به نمایش گذاشته می گردد و سال 1959 میلادی فردی آمریکایی به نام آرتور هاتن آن را می خرد و از آن به بعد شاهنامه طهماسبی در محافل هنری اروپا به شاهنامه هاتن تغییر نام پیدا می نماید. هاتن در سال 1970 برای رهایی از بدهی مالیاتی، 78 صفحه از این شاهنامه را به موزه متروپولیتن هدیه می دهد. در اواسط دهه 1970 میلادی نامه ای به دولت پادشاهی ایران می نویسد و پیشنهاد می نماید باقی نسخ را به قیمت 20میلیون دلار به ایران بفروشد؛ اما دولت ایران به دلیل گرانی قیمت پیشنهاد شده حاضر به توافق نمی گردد.

پس از آن هفت مجلس از نقاشی های شاهنامه دریک حراجی در لندن به قیمت 3.1 میلیون دلار و چند سال بعد، 41 نقاشی به گالری اگینو در لندن فروخته می گردد و از آن میان تنها یک نسخه برای موزه تازه تأسیس رضا عباسی ایران خریداری می گردد.

سال ها بعد هاتن برگ های باقی مانده از شاهنامه طهماسبی را به طور امانی به بانک لویدز لندن می سپرد و طی دو سال 14 برگ دیگر از این شاهنامه به فروش می رسد، با این حساب پس از مرگ هاتن، از 258 صفحه نگارگری شاهنامه طهماسبی، فقط 118 صفحه باقی می ماند. در سال 1372، دولت ایران با پیشنهاد فرزند هاتن که آن موقع در کاخ سفید مشغول به کار بوده و بنا به وصیت پدر مأمور فروش شاهنامه طهماسبی شده بود، موافقت می نماید و با پیگیری حسن حبیبی، معاون اول رئیس جمهوری وقت ایران، برای بازپس گیری باقی مانده این شاهنامه، آن را با تابلوی زن 3 اثر ویلم دکونیک معاوضه می نماید و این تعداد نسخه به ایران بازمی گردد.لازم به ذکر است تابلوی زن 3 ویلم دکونیک در سال 2006 به قیمت 137.5 میلیون دلار به فروش رفت و آن را تبدیل به دومین نقاشی گرانبهای دنیا تا آن موقع ساخت.

به گزارش وال استریت ژورنال، در ابتدا برگ ها درون صندوقچه ای چوبی با یک کشتی حمل پرتقال به اروپا آورده شده، در 27 ژوئیه 1992، این برگ ها به وسیله بانک لویدز به پاریس منتقل می شوند و روز بعد یک مقام عالی رتبه دولت ایران، این برگ ها را با یک بویینگ 727 از پاریس به تهران منتقل می نماید.

نهایتا نسخه ای که به دست ایران می رسد 118 نگاره دارد، که درموزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می گردد. 78 برگ از نگاره های این شاهنامه هم در اختیار موزه متروپلیتن نیویورک، یک برگ در اختیار موزه بریتانیا، ده برگ از این مجموعه در اختیار موزه آقاخان در تورنتو و سه برگ آن نیز در اختیار موزه هنرهای اسلامی دوحه قطر واقع شده است. مابقی صفحات هم در تملک مجموعه داران خصوصی است.

داستان پرپیچ و خم این شاهنامه نفیس که از شروع نگارش تا به حال، سفرهای مختلفی به اکناف دنیا داشته؛ در این سفرها برگ هایی از خود را از دست داده و در نهایت به زادگاه اصلی خود، یعنی ایران بازگشته است؛ روایت جالب، هیجان انگیز و گاه جنجالی است که نریمان حامد، فرزند فاطمه معتمدآریا هنرمند سرشناس کشورمان را به ساخت مستندی درباره این نسخه از شاهنامه و روزگاری که بر آن گذشته ترغیب نموده است.

منبع:خبرگزاری ایبنا