موزه ای در اعماق زمین - وبلاگ بهروز

به گزارش وبلاگ بهروز، آب انبار امیرچقماق یکی از آب انبارهای متفاوت یزد و ایران بازمانده از عهد تیموری است که علوم مختلفی را برای بهره برداری از آن بکار گرفته اند.

به گزارش وبلاگ بهروز، آب انبار امیرچقماق یکی از موقوفات بانو ستی فاطمه خاتون همسر امیرچقماق شامی یکی از امرای شاهرخ تیموری است که زمان ایجاد آن به هنگام پایه گذاری تکیه و مجموعه امیرچقماق برمی گردد و همانند مجموعه امیرچقماق در جهت رفاه حال مردمی که پشت دروازه شهر یزد جا می ماندند، ساخته شده است.

این آب انبار که در سمت چپ ورودی بازارچه مجموعه امیرچخماق قرار گرفته، تا قبل از ساخت این تکیه به عنوان محل ذخیره آب جهت امر بنایی مجموعه امیرچخماق ایجاد شده ولی پس از ساخت و سازها، با ایجاد گنبد و 49 عدد پله، به آب انبار تغییر کاربری یافته است.

نکته حائز اهمیت این که برای این که راستا ورودی آب انبار در میدان قرار نگیرد، آن را موازی با خزانه ساخته اند و برخلاف همه آب انبارهای موجود، پاشیر آن روبروی ورودی نیست.

جنس بدنه و راستا آب تا شیر برداشت، آجر و ملات ساروج که شامل آهک، سفیده تخم مرغ و خاکستر و استفاده از آن بسیار هوشمندانه بوده است.

عمق خزانه از ورودی آب تا کف آن 10 متر و قطر آن 9.5 متر است و تنها یک راه دسترسی به خزانه جهت نظافت و اطلاع از آب اتاقک روبروی آن ایجاد شده که در دهانه یکی از بادگیرهای متصل به خزانه قرار گرفته است. برای این کار نیز هر چند وقت یک بار با یاری طناب و کشکولی چرمین و آجرهایی که در دیواره قنات به صورت پله وار برجسته شده اند، داخل خزینه می شدند.

سه بادگیر نیز در دیواره خزانه تعبیه شده که برای به گردش در آمدن هوا و در نهایت آب داخل خزانه ایجاد شده است.

کف این آب انبار نیز مانند اکثر آب انبارهای یزد و کشور به منظور جلوگیری از گریز آب، لایه ای از سرب پهن شده و تغذیه آن نیز به وسیله قنوات خیر آباد و فهرج صورت می گرفته است.

یکی از نکات جالب توجه این آب انبار این است که جهت پایدار ماندن آب خزانه به مدت زیاد به آن مقداری آهک، زغال و خشت خام اضافه می کردند و در نهایت برای جلبک زدایی خزانه هم تعدادی ماهی در این آب رها می کردند و هرگاه زمان بازدید از آب، ماهی مرده ای در سطح آب مشاهده می شد از این آب استفاده نمی کردند تا علت مرگ ماهی تعیین گردد.

این آب انبار اکنون به منظور بازدید گردشگران و آشنایی با نحوه این سیستم پیچیده و هوشمندانه تبدیل به موزه ای از وسایل مرتبط با آب شده است.